امکان استفاده از کربن آلی خاک به عنوان شاخصی برای تصمیم سازی درباره تغییرکاربری اراضی

تغییرات کربن آلی خاک یکی از مهم ترین شاخص های تعیین تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر کیفیت خاک است. با توجه به سابقه طولانی مدت تبدیل اراضی مرتعی به دیم در منطقه روئین واقع در استان خراسان شمالی، اهداف این پژوهش بررسی تأثیر تغییرات درازمدت کاربری اراضی بر مقدار کربن آلی خاک در جهات مختلف شیب و امکان استفاده از کربن آلی خاک به عنوان معیاری برای تصمیم سازی برای استفاده از اراضی در این منطقه بود. 140 نمونه خاک از عمق 15-0 سانتی متری بخش شیب پشتی شیب های شمالی، جنوبی، شرقی، غربی و بدون جهت در کاربری های مرتع، دیم، یونجه دیم، باغ و کشت آبی و از هر کاربری در 7 نقطه و 14 نمونه از کشت آبی، در تیرماه برداشت شد. نتایج نشان داد که کاربری باغ با میانگین 03/2 و کشت آبی با 78/0 درصد، بیشترین و کمترین مقدار کربن آلی را دارند. میانگین کربن آلی خاک در مرتع 40/1 درصد می باشد که تغییر کاربری باعث کاهش آن تا 27/1 و 04/1 درصد به ترتیب در یونجه دیم و دیم شده است. در تمام کاربری ها بین تمام شیب ها با شیب جنوبی اختلاف معنی داری مشاهده شد و شیب های شرقی بیشترین مقدار کربن آلی خاک را داشتند. به نظر می رسد پس از تغییر درازمدت کاربری، کربن آلی خاک با شرایط محیطی و کاربری به تعادل رسیده و میانگین کربن آلی خاک در جهات مختلف شیب به غیر از شیب جنوبی از 4/1 درصد در کاربری مرتع به 12/1 درصد در کاربری دیم و 32/1 درصد در کاربری یونجه دیم درصد رسیده است که برای مناطق نیمه خشک در حد مناسبی قرار دارد. براساس نتایج به دست آمده، با هدف جلوگیری از تخریب اراضی از یک سو و از سوی دیگر با در نظر گرفتن این واقعیت که دیم کاری یکی از منابع اصلی درآمد ساکنان منطقه است، پیشنهاد می شود که کشت دیم در شیب های جنوبی متوقف شده و در جهات دیگر شیب با رعایت اصول حفاظتی انجام شود.